Sensorisch, sensopatisch of sensomotorisch spel: Wat is het nou?

We weten inmiddels hoe belangrijk spelen is voor de ontwikkeling van kinderen. Maar eerlijk is eerlijk, soms word je een beetje duizelig van al die termen, adviezen en theorieën die je om de oren vliegen. Ik weet het nog goed. Na jarenlang in het onderwijs en de kinderopvang gewerkt te hebben, kwam ik al veel in aanraking met spel. Maar toen ik moeder werd in 2020, begon ik me pas echt te verdiepen in de spelwereld van jonge kinderen. Op social media werd ik overspoeld met de termen ‘sensorisch spelen,’ ‘sensopatisch spel’ en ‘speelrijst’ en ga zo maar door. Steeds vaker dacht ik: wat is het nu eigenlijk? En wat is de achterliggende gedachte? Daar begon mijn zoektocht en mijn passie voor dit onderwerp.

Wat is sensorisch spel? (De overkoepelende term)

Sensorisch spel is de term die je het vaakst tegenkomt. Het is de overkoepelende term voor alle zintuiglijke ontdekkingen. Het is spel waarbij kinderen hun zintuigen gebruiken om de wereld om hen heen te verkennen. Denk aan:

• Zien: Spelen met licht, schaduwen, kleuren en vormen.
• Horen: Luisteren naar verschillende geluiden, van rinkelende belletjes tot het ruisen van bladeren.
• Ruiken: Het ontdekken van de geur van verse bloemen, kruiden of specerijen.
• Proeven: (Onder toezicht) Het proeven van verschillende smaken, zoals zoet fruit of zure citroen.
• Voelen: Het ervaren van verschillende texturen, zoals zacht zand, gladde stenen of pluizige stoffen.

Sensorisch spel is vooral gericht op het ervaren en ontdekken van zintuiglijke prikkels.

Wat is sensopatisch spel?

Sensopatisch, het woord is een samenvoeging van 'senso' wat zintuig betekent en 'patisch': het ondergaan, het ervaren. Sensopatisch spel is een vorm van sensorisch spel waarbij de nadruk ligt op het experimenteren met materialen die verschillende zintuiglijke ervaringen bieden. Vaak is het met ongevormde materialen. Denk hierbij aan:

• Spelen met modder, water, zand, klei of scheerschuim.
• Spelen en voelen met knopen, speelrijst, stenen, mos of takjes.
• Het mengen van verschillende texturen en materialen om nieuwe sensaties te creëren.
• Het ervaren van de fysieke eigenschappen van materialen, zoals koud, warm, nat of droog.

Sensopatisch spel is vaak een rommeltje, maar ik noem het liever 'speelsporen'. En die speelsporen, die zijn juist zo waardevol. Want dit spel geeft kinderen de vrijheid om te experimenteren en te ontdekken, zonder strakke regels. Dat is het bewijs van hun ontdekkingstocht.

Wat is sensomotorisch spel?

Sensomotorisch spel combineert zintuiglijke ervaringen met motorische vaardigheden. Het is gericht op het ontwikkelen van de verbinding tussen de zintuigen en beweging. Voorbeelden zijn:

• Klimmen, klauteren en kruipen door tunnels en over hindernissen.
• Spelen met ballen, fietsen of ander bewegingsspeelgoed om de coördinatie te verbeteren.
• Dansen, springen en andere vormen van beweging op muziek om het ritmegevoel te ontwikkelen.
• Het bouwen van torens met blokken, en het daarna omgooien, om te leren over oorzaak en gevolg.

Sensomotorisch spel helpt kinderen bij het ontwikkelen van hun grove en fijne motoriek, evenwicht en coördinatie.

De overeenkomsten en verschillen

• Overeenkomsten: Alle drie de vormen van spel zijn gericht op het verkennen en ervaren van de wereld door middel van de zintuigen. Ze zijn noodzakelijk voor de ontwikkeling van kinderen, vooral in de vroege jaren.
• Verschillen: Sensorisch spel is de overkoepelende term. Terwijl sensopatisch spel zich richt op het experimenteren met materialen en sensomotorisch spel de nadruk legt op de combinatie van zintuiglijke ervaringen en motorische vaardigheden.

Praktische tips voor ouders en pedagogisch professionals:

• Bied een verscheidenheid aan zintuiglijke materialen aan, zoals zand, water, klei, stoffen en natuurlijke materialen.
• Creëer een veilige en stimulerende omgeving waarin kinderen vrij kunnen experimenteren en ontdekken.
• Moedig kinderen aan om hun zintuigen te gebruiken en hun ervaringen te verwoorden.
• Integreer sensomotorisch spel in de dagelijkse routine door middel van bewegingsspelletjes en activiteiten.
• Geef kinderen de ruimte om vies te worden, het hoort erbij.
• Observeer de kinderen, en kijk waar de individuele behoeftes liggen.

Sensorisch spel stimuleren

Door deze vormen van spel te stimuleren, kan je een waardevolle bijdrage leveren aan de ontwikkeling van kinderen. Joop Hellendoorn schrijft: ‘In de kinderopvang en school wordt vaak (te) weinig aandacht besteed aan deze vorm van spelen.’ (Van de Aalsvoort, red, 2017). Dat is zonde, want het is juist een basisvorm van spel dat al begint vanaf de geboorte.

Waarschijnlijk doe jij als ouder of pedagogisch professional onbewust al veel aan sensorisch spel. Door hier bewust mee bezig te zijn, én dit bewust in te zetten, kan je kinderen nog meer stimuleren in hun ontwikkeling. Sterker nog, het is hun natuurlijke manier van leren en groeien. Ga vandaag nog aan de slag met bewust sensorisch spel en help hun natuurlijke groei een handje.

Ben je benieuwd naar de mogelijkheden hoe ik je hierbij kan helpen? Neem contact met mij op voor meer informatie over de training 'Sensorisch spel'.

 

Bron: ‘Het belang van spelen’ van G.M. van der Aalsvoort (2017)